Nakaz zapłaty wydaje sąd, gdy powód dochodzi na przykład roszczenia pieniężnego. Wydawany jest on na posiedzeniu niejawnym. Może go wydać także referendarz sądowy.
Strona pozwana otrzymuje nakaz wraz z odpisem pozwu. W treści nakazu zapłaty wskazuje się dłużnikowi termin, kiedy ma zapłacić albo wnieść odpowiedni środek zaskarżenia. W przypadku, gdy pozwany nie zareaguje w odpowiedni sposób, to nakaz nabywa moc wyroku sądowego.
Co do zasady nakaz może być wydany w dwóch postępowaniach:
- nakazowym.
- upominawczym.
Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym można wydać, gdy wierzyciel przedłoży dowody wymienione w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Przykładowo może to być:
- dokument urzędowy.
- zaakceptowanym przez dłużnika rachunek.
- weksel.
Poza tym postępowanie nakazowe dopuszczalne jest wyłącznie na wniosek powoda. W postępowaniu tym nakaz stanowi tytuł zabezpieczenia. W tym postępowaniu pozwany składa zarzuty. Pismo takie podlega opłacie sądowej.
W postępowaniu upominawczym to sąd ocenia, czy można wydać nakaz, czy też nie. W każdym razie nie można go wydać, gdy:
- roszczenie jest oczywiście bezzasadne.
- twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość.
- zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego.
Wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym nie wymaga udowodnienia przez powoda dochodzonego roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21.01.2010 r. w sprawie sygn. akt I CNP 66/09).
Strona pozwana, która nie zgadza się z nakazem zapłaty, może wówczas wnieść sprzeciw. W przypadku, gdy sprzeciw zostanie prawidłowo złożony, sprawa rozpoznawana jest na zasadach ogólnych.
W przypadku windykacji należności pieniężnych należy zadbać o udokumentowanie swoich racji. Bez odpowiednich dokumentów nie jest możliwe uzyskanie nakazu zapłaty.